15.6 : Embriyonik Kök Hücreler

Embriyonik kök (EK) hücreler, farklılaşmamış pluripotent hücrelerdir, yani vücutta herhangi bir hücre tipini üretebilirler. Bu onlara bilim ve tıp konusunda muazzam bir potansiyel sağlar çünkü araştırmada kullanılmak üzere belirli hücre tipleri üretebilir, hasar veya hastalık nedeniyle kaybedilen vücut hücrelerini yenileyebilirler.

Köken

EK hücreleri, embriyo uterusa yerleşmeden önce insanlarda döllenmeden yaklaşık 3-5 gün sonra meydana gelen blastosist evresinde embriyonun iç hücre tabakasında bulunur. İnsan ES hücreleri genellikle in vitro fertilizasyon (IVF) sürecinden arta kalan bağışlanmış embriyolardan elde edilir.

Hücreler toplanır ve kültür içinde büyür, burada süresiz olarak bölünebilir ve EK hücre hatları oluştururlar. Belirli koşullar altında, EK hücreleri ya spontan olarak farklılaşıp çeşitli hücre tipleri oluşturur ya da istenilen hücre türlerini üretmek için yönlendirilmiş bir şekilde farklılaşırlar. Bilim insanları, kültür kabının yüzeyini değiştirmek veya kültür ortamına belirli büyüme faktörleri eklemek gibi kültür koşullarını manipüle ederek ve hücreleri genetik olarak değiştirerek hangi hücre türlerinin üretileceğini kontrol edebilirler. Bu yöntemler sayesinde, araştırmacılar EK hücrelerinden kan, sinir, kalp, kemik, karaciğer, ve pankreas hücreleri gibi farklı özel hücre tiplerini oluşturabilmiştir.

Rejeneratif Tıp

Rejeneratif tıp ölü, hastalıklı veya arızalı olanları değiştirmek için yaşayan, fonksiyonel dokuların oluşturulması ile ilgilenir. Herhangi bir hücre tipine farklılaşma özellikle sayesinde, EK hücreleri rejeneratif tıpta kullanılır. Bu alan hala gelişme aşamasında olsa da, EK hücrelerinden birkaç potansiyel yararlı hücre tipi üretilmiştir, ve klinik çalışmalarla hastalarda güvenlik ve etkinlik testleri yapılmaya başlanmıştır. Bazı ilk sonuçlar umut verici olmuştur: örneğin, felçli hastalara EK kaynaklı sinir sistemi hücreleri uygulandıktan sonra bir miktar hareket yeteneği kazanmıştır. Ayrıca, EK hücreleri insan gelişimindeki erken dönem değişikliklerin incelenmesinde kullanılabilir; ilaç testleri ve diğer bilimsel araştırmalarda kullanılabilecek belirli hücre türlerine kaynak olarak kullanılabilirler.