Alkali metaller, lityum, sodyum, potasyum, rubidyum, sezyum ve fransiyum dahil grup 1 elementlerdir. Fransiyum radyoaktiftir ve kararlı izotopu yoktur. Tüm alkali metaller alışılmadık derecede yumuşaktır ve yüksek elektriksel ve termal iletkenlik gibi metalik özellikler içerirler.

Grupta aşağı doğru inildiğinde, erime noktaları ve iyonlaşma enerjileri azalırken, kütle, yoğunluk ve atom yarıçapları artar. Bu elementlerin elektron konfigürasyonu, valans kabuğunun sadece bir elektrona sahip olduğunu gösterir. Bu elementler düşük iyonlaşma enerjileri sayesinde kolayca elektron kaybederek soy gaz konfigürasyonuna sahip katyonlar haline gelebilirler.

Bu aynı zamanda, alkali metallerin neden mükemmel indirgeyici maddeler olduklarını açıklar;lityum en az ve sezyum en reaktif olanıdır. Alkali metaller, tuz oluşturmak için halojenler gibi ametallerle kuvvetli bir reaksiyona girer. Sodyum metalin klor gazı ile reaksiyonu oldukça ekzotermiktir ve kıvılcım ve ısı açığa çıkarır.

Grupta aşağı indikçe alkali metallerin iyonlaşma enerjileri azaldır ve reaksiyonun şiddeti artar. Alkali metaller, hidrojen gazı ve sabun yapımında sıklıkla kullanılan bir baz olan potasyum hidroksit gibi bir alkali metal hidroksit çözeltisi oluşturmak için su ile kuvvetli bir reaksiyona girer. Daha düşük iyonlaşma enerjileri nedeniyle daha ağır alkali metaller için reaksiyon daha şiddetli hale gelir.

Reaksiyon sırasında üretilen ısı, açığa çıkan hidrojen gazını tutuşturarak yangına veya patlamaya neden olabilir. Alkali metaller ayrıca, genellikle güçlü bazlar olarak kullanılan alkali metal hidritler oluşturmak için hidrojen ile reaksiyona girebilir. Bu reaksiyonda hidrojen atomu bir elektron kazanır ve hidrit iyonu olarak bulunur.

Yüksek reaktiviteleri nedeniyle, alkali metaller havaya maruz kaldıklarında kolayca oksitlenir ve bu nedenle mineral yağlarda depolanırlar. Alkali metal tuzları aleve konulduğunda ve gaz halindeki metal atomlarına indirgendiğinde karakteristik renkler yayarlar. Isı, değerlik elektronunu daha yüksek bir enerji seviyesine çıkarır.

Uyarılmış elektronlar temel duruma döndüğünde, görünür bölgede radyasyon şeklinde enerji yayılır. Her bir elementin emisyon spektrumu benzersizdir ve elementi niteliksel olarak tanımlamak için kullanılır.